[habilis]

Yabancı Sözcükler: A

a fortiori : daha da güçlü bir nedenle

a posteriori : (Lat. ‘‘sonrakinden’’) (sft. ve blt.) sonsal (deneyimden türetilen, görgül)

a priori : (Lat. ‘‘öncekinden’’) (sft. ve blt) önsel (deneyimden türetilmeyen, kuramsal, kurgul)

agape : (Yun.: sevgi) erotik olmayan sevgi; Erotik sevgi ile karşıtlık içinde Hıristiyan sevgi

agnostisizm : bilinemezcilik

aistesis (Yun.) : algı

aleteia (Yun.) : gerçeklik

alloglossie : allo yabancı, başka; glosse, glossie: aldatıcı, yanıltıcı açıklama, yorum

anakronistik : zaman-uyumsuz anachronistic (anachronism: tarihsel olguları ait olmadıkları zamanlara yerleştirmek)

Ananke (Yun.) :Zorunluk Tanrısı

ancien régime : (Fr.) eski rejim. Fransa’nın 1789 Devriminden önceki toplumsal ve politik düzeni.

Angst : (Alm.) endişe

anima mundi :dünya ruhu

Anschauung : (Alm.) sezgi

antipodlar :antipodes yerin yüzünde birbirlerine yüzseksen derece karşıt noktalar

aorata : (Yun.) duyulur-olmayanlar (görülemezler)
apati aphaty duygu yitimi

a parte ante : geriye, önceye doğru

a parte post : ileriye, sonraya doğru

apeiros : (Yun.) sınırsız

apodiktik : apodictic zorunlu olarak doğru, tanıtlı, belgitli

apoloji : savunma

appetition : itki Leibniz; Monadın iç ilkesinin bir algıdan bir başkasına değişim ya da geçiş üreten etkinliği

arkaik : archaic (Yun. ‘arkhe’den) baş, başlangıç, ilk, ilke, ön

arketip : archetype kökensel model, ilk örnek; arke ilk, ilke; esk Yun. arkhetupos, ilk şekillenmiş

ataraxia : ansal dinginlik

ateist : tanrıtanımaz

ateizm : tanrıtanımazlık

atomos eidos : (Yun.) ‘kesilemez biçim’

aura : Epilepside nöbeti hemen önceleyen ve sesler ya da ışık çakmaları ile beliren atak; görülmez yayılım, örneğin bir koku gibi

avant-garde : Uygulayım ve düşünceleri belirgin olarak deneysel ya da genel olarak kabul edilenlerin ilerisinde olan sanatçılar.


Türkçe Felsefe Dilinde Çok Kullanılan Sözcükler


Almaşık : Alternatif

Arı : Salt,Saf

Analitik : Çözümlemeci

Anamalcılık : Kapitalizm

Anlak : Anlama Yetisi, Zekâ

Anlık : Zihin

Arkatasar : Background(ing)

Aşkın : transcendent (transdent)

Aşkınsal : transcendental (transdental)

Bakışım : Simetri

Belirlenimcilik : Determinizm

Belgitlemek : Tanıtlamak

Belit : Aksiyom

Bengi : Ebedi, Sürekli

Beti : Şekil

Boşinanç : Batıl inanç

Çatışkı : Antinomi

Dayanç : Sabır

Devim : Hareket

Diluzluğu : Retorik

Dirimli : Canlı

Duyarlık : Hassasiyet

Duyunç : Vicdan

Edimsel : Aktüel; (Karşıtı gizil, potansiyel)

Erekbilim : Teleoloji

Erim : Menzil

Erinç : İyilik

Erk : İktidar

Erke : Enerji

Evrenbilim : Kozmoloji

Eytişim : Dialectic (diyalektik)

İnak-çılık : Dogma-tizm

İstenç : İrade

İzlek : Ders

İzlence : Program

Gizil : Potansiyel

Gönenç : Refah

Görgücülük : Ampirizm

Görüngü : Fenomen

İçkin : (karşıtı Aşkın)

İyelik : Sahiplik

Kamutanrıcılık : Panteizm

Kılgın : Pratik

Kıpı : Evre, Moment

Koşut : Paralel

Kurgul : Spekülatif, Kuramsal

Olumsal : Olabilir ya da Olmayabilir

Örgensel : Organik

Özdek-çilik : Madde-Materyalizm

Özek : Merkez

Pekin : Kesin

Saltık : Mutlak

Tansık : Mucize

Türe : Adalet

Tüze : Hukuk

Us : Akıl

Ussalcı : İdealist, Rasyonalist

Uygulayımbilim : Teknoloji


Yabancı Sözcükler (B-C-D-E)



Bildungsroman : (Alm.) kahramanın ekinsel/eğitsel gelişimi üzerine kurulu roman

bohem, bohemian : Uylaşımsal olmayan bir yaşam sürdüren bir kişi, özellikle yazar ya da sanatçı



chef-d’oeuvre : (Fr.) başyapıt

cogitata : (Lat.) Husserl’de: düşünülenler (nesneler)

cogitatio(nis) : (Lat.) düşünme(ler); düşünce(ler). Husserl’de: belirsiz düşünme edimi

cogito : (Lat.) düşünmek

commonwealth : devlet, civitas

conatus : (Lat.) çaba

conditio sine qua non : (Lat.) olmazsa olmaz koşulu

consensus gentium : (Lat.) genel uylaşım

contradictio in adjecto : yüklemde çelişki, çelişkili yüklem



Dasein : (Alm.) dışvarlık, belirli varlık, oradaki varlık (Heidegger’de ‘‘insan’’)

de facto : (Lat.) gerçekte; olguda; bir olgu olarak (haklı ya da haksız olmasına bakılmaksızın; yasal vb. olup olmadığına bakılmaksızın)

deictic : (ostensive) belgitli, ‘‘gösterilebilen’’

Deizm : Tanrının varlığını kutsal yazılar değil ama doğal us yoluyla doğrulama tutumu

demonoloji : cinlere tapınma

destrudo (Marcuse) : Ölüm İçgüdüsüne bağlı erke; olumsuz olarak, Yaşam İçgüdüsü ve ‘libido’ ilişkisine andırımlı

Deus ex machina : (Lat.) Eski Yunan tiyatrosunda konuyu çözüme getirmek için oyuna katılan bir tanrı (Yun. ‘theos ek mekhanes’ = makineden tanrı)

Dieu fainéant : tembel Tanrı

Deus sive Natura : (Lat.) Tanrı ya da Doğa (Spinoza)

Deus verax : gerçeklik Tanrısı, gerçeğe bağlı Tanrı

diairesis : (Yun.) çözümleme, bölümleme

dianoetik : (Yun.’dan) düşünsel (dia+ noein; dia: baştan sona; noein: düşünmek)

diatribe : (Yun.)sert bir eleştiri ya da saldırı; yergi

Dichtung : (Alm.) şiir; kurgu yazını

Dictung und Wahrheit : (Alm.) şiir ve gerçeklik;

diskursif : Sözcük algılsal/duyusal yeti ile karşıtlık içinde uslamlama ile ilgili olarak kullanılır. Kökenbilimsel olarak ilgisizdir.

ditirambik ditiramb : duygusal Yunan koral ilahi



ego : ben

ego agens : (Lat.) eylemde bulunan Ben (yapan Ben), kılgısal Us

ego cogitans : (Lat.) düşünen Ben, kuramsal Us

eidolon : (Yun.) imge, benzerlik, düşlem

eidos : (Yun.) biçim, tür

eikasia : (Yun.) benzerlik; tahmin

eikon : (Yun.) imge, benzerlik, andırım

elegi : mersiye elegy

ektipal : arketipal/bengi ile karşıtlık içinde doğal, geçici

empati : empathybir başka insanın duygularını anlama ve imgesel olarak onlara katılma yeteneği; duyguya öykünme

en masse : bütün olarak

ens rationis : ussal kendilik, ideal şey

enteleki : entelechy (Aristoteles’te) gizillik ile karşıtlık içinde edimsellik

epifenomen : ikincil fenomen; insan beyninin fizyolojik ürünü olarak görülen bilinç biçimi

epifenomenalizm : bilincin yalnızca beynin fizyolojik bir ürünü olduğu öğretisi (sözel olarak: ek-görüngücülük)

epigram : nükteli deyiş, şiir, yazı

epistemoloji : bilgikuramı

epitumetikos : (Yun.) isteksel, itkisel

epoke : epoché askıya alma

eristik : eristic (tartışma uğruna tartışmacılık)

erojenik : erogenous eşeysel uyarıya duyarlı

eskatoloji : eschatological Dünyanın sonu ile ilgilenen tanrıbilim dalı

esprit de sérieux : (Fr.) ciddilik tini

ethos : (Yun.) töre, alışkanlık) bir topluluğun vb. ayırdedici karakteri, tini, tutumu

eugenik :eugenics seçme üzerine dayalı yetiştirme yöntemi yoluyla insan ırkının niteliğinü yükseltme kuram ve uygulayımı

ex offico :görevden, görev gereği, görev uğruna

extra-mundane :dünya dışı