Olayın üzerine sıcağı sıcağına 1923 senesinde Ermenistanın 1. Başbakanı ve Taşnaksütyun partisinin Genel başkanı Ovanes Kaçaznuni tarafından Bükreşte yapılan konferansa hazırladığı raporla gelmiş; ve raporu bizzat okumuştur. Ermeni soykırımı diye nitelenen 1915-1923 döneminde Taşnak hareketinde yöneticidir.
Kaçaznuni'nin raporu (sonradan kitaplaştırıldı) başlıbaşına bir özeleştiridir. Kaçaznuni çekilen acılardan Taşnaksütyun partisinin sorumlu olduğunu dürüstçe ve açıkyüreklilikle saptar. Raporun sonunda ise Taşnak partisinin kendini feshetmesi ve siyasi arenadan çekilmesi gerektiğini savunur. Koyduğu başlık yine siyasi intihar öğesini vurgular:’’ Taşnaksütyun partisinin artık yapacağı bir şey yok’’
İlginç olan ama kitabın içeriğine bakıldığında doğal karşılanacak olan olay şudur: İlk Ermenistan başbakanının bu tarihsel önemdeki yapıtı Ermenistanda yasaklanmıştır! Kitabın İngilizce basımı ancak 1955’de ‘’The armenian revolotionary federation (Dashnaksoution) has nothing to do any more’’ başlığıyla Ermenistan İstihbaratı tarafından New York’ta yayımlanıyor; fakat Kaçaznuni’nin saptamalarının önemli bir kısmını içermediği görülüyor.
KAÇAZNUNİ’NİN SAPTAMALARI:
‘Barışı sabote etmek için Türklerle savaştık. Öldük ve öldürdük… Sevr Antlaşması ve ‘büyük Ermenistan’ hayali gözlerimizi kör etti. Kandırıldık ve Rusya’ya bağlandık… Tehcir doğruydu ve gerekliydi…’
''Askerî operasyonlara katıldık. Kandırıldık ve Rusya’ya bağlandık. Tehcir doğruydu ve gerekliydi. Gerçekleri göremedik, olayların sebebi biziz. Türklerin millî mücadelesi haklıydı. Barışı reddetmemiz ve silahlanmamız büyük bir hataydı. '' Ovanes Kaçaznuni (Ermenistan'ın 1. Başbakanı)
|