Kuran'da İblis'in Adem'e secde edilmesine "karşı çıkışı" "eba" kelimesi ile ifade edilmektedir, ilgili ayetler şunlar:
Bakara 34:
9. iblîse : iblis
10. ebâ : direndi
Hicr 31:
2. iblîse : iblis
3. ebâ : kaçındı
Taha 116:
8. iblîse : iblis
9. ebâ : direndi
yukarıdaki ayetlerde "İblis"le birlikte anılan "eba" kelimesi "kaçınmak, direnmek" olarak meallerde verilmektedir.
eba: أَبَىٰ
İblis'le birlikte anılan bu "eba أَبَىٰ" kelimesi Kuran'da (harekesiz, işaretsiz olarak) başka ayetlerde de geçiyor. Bu ayetler şunlar:
Yusuf 80 ve 93:
ebî : babam (Yusuf'un babasını kasten)
Kasas 25:
ebî : babam (Medyen'deki iki kızın babası)
Tebbet 1:
ebî : babam (Ebu leheb (Ateşin Babası)
Bu ayetlerde geçen ve "baba" olarak çevrilen "ebi" kelimesi, İblis kelimesi ile birlikte geçen ve "karşı çıkmak" olarak meallendirilen "eba" kelimesi ile yazımları aynı.
eba = أَبَىٰ (İblis'in "karşı çıkışı")
ebi = أَبِي (Yusuf'un "babası", Medyen'deki iki kızın "babası", ateşin "babası")
"baba" anlamında geçen ayetlerden Kasas Suresi'nin 25. ayeti önemli bir ayet, ayeti önemli kılan ise bu ayette "iki kızın" bahsediliyor olması.
Kuran'da geçen "iblis" aslında Adem'in ilk eşi olan ve ona karşı çıkan "Lilith (Yılan Kadın)"dı. Adem'in hikayesinde iki kadın söz konusu; Lilith ve Eve (Havva).
İblis'le birlikte geçen "eba" kelimemizin geçtiği Kasas Suresi'nin 25. ayetinin girişinde şöyle denilmekte;
1. fe câet-hu : ona geldiği zaman
2. ıhdâ-humâ : (kızların) ikisinden biri
3. temşî : yürüyor
4. alestihyâin : haya ederek, utanarak
5. kâlet : dedi
6. inne : muhakkak
7. ebî : babam
8. yed'û-ke : seni çağırıyor
bu ayette iki kızdan birisinin yürüyüşü "alestihyâin (utanarak)" kelimesi ile tarif ediliyor. Bu kelime
ḥā yā yā (ح ي ي) kökünden geliyor, Kuran'da geçen "
yılan (20:20; hayyatun)" kelimesi de aynı kökten. İki kızdan birisinin yürüyüşü "yılan" kelimesi ile aynı kökten gelen bir kelime ile tarif edilmiş. Kelime kökünü esas aldığımızda "yılan" gibi yürüyen bir kadından sonra karşımıza İblis'le birlikte anılan "eba" kelimesi çıkıyor da diyebiliriz. Bunun bir tesadüf olduğu kanısında değilim.
Kuran'daki "baba" ve "ebeveyn" olarak çevrilen tüm "eba" kelimelerine dikkat etmek lazım, bu kelimenin geçtiği ayetlerde mevzu bildiğimiz anlamda bir "baba" ile mi ilgiliydi yoksa "İblis, Lilith"le mi.
Kuran'da geçen "eba" kelimesine farklı anlamlarda bakılması gerektiğini belirterek bu konuyu buraya not düşelim.