Kritpo para birimlerinin en onemli ozelligi herkesin gozunden kacmis gorunuyor, Satoshi'nin kendisinden bile.
Ama o orada, gizli ve uzaklardaki bir firtina gibi guclenerek yaklasiyor.
Gizlilik ozelligi, hala aktif hale gecmemis ozellik.
Aktif oldugunda butun dunyayi etkileyip toplumun her kesimini her yonden etkileyecek.
Nedenini anlamak icin paranin tarihi hakkinda konusmamiz gerek.
==== PARANIN YUKSELISI ====
Para guctur.
Bunu en iyi antik dunyanin krallari biliyordu. Bu yuzden kendilerinden baska hickimsenin sikke dokmesine izin vermediler. Sikke dokulmesi uzerinde saf monopoli kurdular.
Parlak metali sikkelere donustup askerlerine verdiler ve askerler lokal marketlerde alisveris yaptilar. Sonrasinda kral tuccarlara askerleriyle su basit mesaji yolladi: "Vergilerinizi bu sikkeyle odeyin yoksa sizi oldururuz."
Bu nerdeyse paranin tek paragraflik butun tarihidir. Zorlayarak kontrol etme "violence hack", "siddet hacki". Butun hacklerin en ustunudur.
Guc monarsiden ulus devletlerine gectiginde, guc tek guclu insandan bir grup guclu insana gecti ve para basma gucu devlete gecti. Her kim kendi parasini basmak isterse gucle ezildi.
Sebep basit: merkezi dusmanlar cok kolay yok edilebilir. Yilanin kafasini kesersiniz ve bu devletin para basma gucune karsi cikan herkese ders olacak sekilde dusmani bitirir.
2008'de e-gold'a aynen bu oldu. Ilk alternatif para birimi. 1996'da basladi 2004 de milyonlarca hesap vardi, 2008'de 2 milyar dolarlik para transferi yapildi.
Amerika Birlesik Devletleri sistemin dort sahibine saldirdi. Para aklama ve lisanssiz para transferi suclariyla yargilandilar. Butun mal varliklarina el koyuldu ve sonuc olarak E-Gold sirketi batti. Burda dikkat edilmesi gereken "lisanssizlik" kelimesidir. Bununla saldirdilar, saldiriyorlar.
Lisans verme gucu de monopolistik bir guctur.
Krallar ve ulus devletleri tek altin kurali cok iyi bilir: Parayi kontrol et, tum dunyayi kontrol edersin.
Bu binlerce yildir bu boyle suruyor. Cin'in ilk imparatoru Qin Shi Huang (MO 260-210), butun lokal para birimlerini yok etti ve tek bakir sikkeyi uretti. O devirden beri aynisi yapiliyor, "Tek para birimi uret, butun alternatifleri yok et" ve bunu ne pahasina olursa olsun yap. Saf guc ve kanla, ne gerekiyorsa.
Sonunda butun sistemlerin acigi siddettir. Nerdeyse hepsinin
.
===== HIDRA =====
Merkezi olmayan sistemlerinde yilanin basi yoktur. Bu sistemler cok basli mitolojik ejdarha hidraya benzetilebilir.
Bir kafasini keserseniz baska bir yerinden baska bir kafa daha cikar ve ejderha yasamaya devam eder.
2008'de gizlilikle calisan bir programci "siddet hack"'ine cozum buldu ve dedi ki "Devletler merkezi calisan sistemleri kapatmakta cok etkililer ama merkezi olmayan aglara yayilmis P2P sistemler yasamini koruyabiliyorlar".
Ve ilk merkezi olmayan para dogdu: "BITCOIN".
Bitcoin ozellikle siddet hack'ine ve kontrole direnmesi icin dizayn edilmisti.
Satoshi bilgece hep gizli kaldi. Kendisinin bitcoin'in sembolik kafasi oldugunu biliyordu ve pesinden geleceklerini de biliyordu. Cok bilge bir programci...
Kendisinin Satoshi oldugunu iddia edenler veya medya tarafindan Satoshi budur denilen herkesin pesine devlet dustu, evleri basildi (Craig Wright). Sebebi yilanin basini kesmek.
Bitcoin'in degeri arttikca Satoshi avi da artacak. Cunku Bitcoin'i ilk urettiginde ilk hesaplardaki bir milyon bitcoini hala orda duruyor. Eger VC Chric Dixon hakliysa ve bitcoin 100.000 dolari bulacaksa o hesaplar 100 milyar dolar olacak ve bu sadece sonunu hizlandiracak. Emin olabilirsiniz karanlik guc odaklari, mafyalar pesinde olacaktir. Cok bilge bir programci olarak hala hala gizliligini koruyor.
Satoshi hernerdeyse benim tavsiyem olene kadar anonim kalmasidir. Dunyaya en onemli icadlardan birisini biraktin ama onu ustlenmemelisin. Oldukten sonra kanitlariyla kendini ifsa edebilirsin ve insanligin kalani seni iftiharla yad edecektir.
Sansure ve siddete direnc bitcoin'in sadece bir kac inanilmaz ozelligidir. Bu ozelliklerin bircogu diger birkac kripto para birimlerinde ve merkezi olmayan uygulama projelerinde hala kullaniliyor, en onemlisi ise blockchain'dir.(Blok zinciri olarak dusunebiliriz)
Blockchain'ler dagitilmis defter kayitlaridir, dunyanin ilk uc girisli hesap kayit sistemleridir. Insanligin ekonomisi buyudukce hesap kayit yontemleride gelismistir. Blockchain'ler bu tarihin en onemli bulusudur.
Bitcoin'in en onemli ozelligi sonralari goze carpan ozelligidir. Blokchain bile degildir.
Kripto para birimlerinin en buyuk gucu parayi merkezi bir guc olmadan uretmek ve dagitmaktir.
Ilk basta apacik denilebilir ama o kadar degil. Ozellikle ikinci kismi.
Guc hep krallarda ve ulus devletlerinin elinde tutuldu.
Simdiye kadar.
Simdi bu guc hakli sahiplerine geri donuyor. Insanlara.
Sadece tek bir problem var.
Hic kimse asil ihtiyacimiz olan kripto parayi yaratmadi. Daha degil.
Satoshi problemin ilk ayagini iyi anlamisti, parayi uretmek. Kacirdigi nokta ise parayi dagitmakti.
Bu ikinci kisim, parayi dagitma kismi yap-boz'un en onemli parcasi. Bunu kacirmak Bitcoin ekosistemindeki en kritik kusuru yaratti. Parayi uctan uca dagitmak yerine, merkezi bankerlerle "un-elected miners - secilmemis bitcoin ureticileri"'ni degistirdi.
Bu miner'lar sistemde karisikliga sebep oluyorlar. Yazilim gelismelerine uyum saglamayarak, agir guncellemere karsi koyarak sisteme yuk oluyorlar.
Ya baska bir yol varsa?
Ya butun ekonomik sistemi tamamen degistirecek bir sistemi dizayn edebilirsek?
Asil onemli olan paranin olusturuldunda nasil dagitildigidir.
Ve bunu ilk farkeden grup dunyayi degistirecek ilk grup olacak.
Bunu anlamak icin bugun paranin nasil olusturulduguna ve sisteme nasil girdigine bakmamiz gerek.