beyin nasil okur??

[uyar]

arkadaslar daha once ingilizcesini okumaya basladigim ama yakin zamanda turkcesi cikan su kitabi siddetle oneriyorum.. burada biraz aciklamak istiyorum



biraz uzun ve aslinda teknik bir kitap.. beyin anatomisine ve noron fizyolojisine biraz hakim olmak gerekebilir.. ama arastirmaci biri bunlari asabilir bence..

[uyar]

cok basarili bir kitap.. yeniden beyin herseydir tezine ikna ediyor beni.yeniden okuyorum.. simdiye kadar ogrendiklerimi once bir ozetleyeyim:

once sorular

okumak ogrenilen birsey mi? beyin nasil bunu organize ediyor? eger alt tarafi birkac binyillik bir bulussa evrim bunu nasil aciklar? beyin bu kadar kisa surede evrim geciremez ki? o halde nasil okuyoruz?

daha onceleri sadece varsayimlarla ve hasta gozlemleriyle aciklanmaya calisilan bu basit gibi gorulen okuma eylemi gunumuz teknikleriyle daha somut hale getirilebiliyor.. ama daha gidilecek cok yol var

aslinda bu sorular bize beyin mekanizmalarinin cozumune de yardim etmekte...

[uyar]

ilk bolum hemen nasil okuyoruz sorusuyla basliyor :

1- once goz ve gormeyle basliyor... kisaca soylersek goz aslinda ancak kucuk bir alani net gorur bu bir... dolayisiyla daha genis bir gorme icin beyin ilaveler yapmak durumunda.. gorme uzerine bircok baska iyi kitap da var..

2-burada yazar ingilizcenin okuma problemine biraz giriyor hatta fince/italyanca/turkceyi ornek vererek bizdeki her harfe bir sabir ses ingilizcede olmadigi icin okumanin gorme ile ses arasindaki "hangisi once" sorununu dile getiriyor yani...

gordugumuz yaziyi once fonetik mi yoksa anlamsal mi okuyoruz?

direk sonucunu soyleyeyim :

2 okuma hatti da gecerli... yani harflerden anlama girme... veya anlamdan harflere.. ama bu basit onermeyi iyi desteklemek lazim (okuyun bunun icin)
.

[uyar]

ikinci bolum yazarin arastirici olarak asil uzerinde calistigi bolum : beyinin posta kutusu (letterbox) hipotezi... yazar bunu kendisi sunuyor ve gunumuzde kanitlari gosterilmis bir teori

kisaca tum insanlarin okumaya ayrilmis beyinde bir bolgesi var ve bu oksipital ve temporal bolgelerin birlestigi yerde beynin altina dogru bir alanda ve SADECE SOL BEYINDE olan bir bolge...

gozlerimizle gordugumuz yazi hem sag hem de sol gorme merkezlerine geldikten sonra oradan sola kayiyor.. bu lateralizasyon oldukca ilginc ve fMRI, PET, EEG ve buradaki lezyonu olan hastalarla gosterilmekte gunumuzde... yazarin arastirici olarak calistigi konu temelde bu zaten.. kendi calismalarini ve digerlerini oldukca teferruatli anlatiyor... (bazen biraz teknik bulunabilir ama okuyun derim)

mesela bunun ters bolgesinde yani sagda ise yuzlere verilen ilk tepkinin bolgesi var (cok ilginc)

[uyar]

simdi gelelim bence en guzel bolume : okuyan maymun !!

soru su : madem beyinde bir okuma bolgesi var ve yazi alt tarafi birkacbin yillik bir olay.. ohalde evrimsel olarak bu bolgeyi nasil aciklarsiniz? evrim bu kadar kisa zamanda gerceklesmezki.... yazi olmadan once o bolge ne islev goruyordu? okuma yazma olmayanlarda ne islev goruyor? kullanilmiyor mu? hatta o bolge diger primatlarda var mi? varsa ne ise yariyor? yariyor mu?

ne ilginc sorular degil mi? kisaca sonuclari yazmam ne kadar dogru ve ikna edici olur bilmem ama bu bolumu biraz da tuylerim diken diken olarak okudum arkadaslar

bu bolumden bazi alintilar yapacagim sizlere

[uyar]

once ayni bolge maymunlarda da var ))

insanlarda okumayla ilintili olan OT bolge, tum primatlarda nesne ve yuz tanimada daha genel bir rol oynamaktadir. korteks (kabuk=noronlarin oldugu bolge) boyutundaki muazzam farkliliga ragmen hucresel katmanlarda buyuk benzerlik vardir

[uyar]

ikincisi neredeyse her nesneye bir noron gibi bir dagilim vardir.. ancak nesnenin uzaysal donmesi bu norondaki tetiklemeyi degistirmemektedir.. yani uzamsal korluk vardir (wow)

[uyar]

gorme merkezinden okumaya geciste noronlarda gayet duzenli bir hiyerarsi vardir...
yani baslangicta basit cizgi koseye reaksiyon veren (ateslemek denilir) noronlar daha sonra daha genis parcaya reaksiyon veriyor.. en sona dogru ise artik yon/boyut/bozulmalari onemsemezler.. yazar buna sinaptik piramid diyor..

[uyar]

bu tesbit edilince makat maymunlarda beyinlerine yerlestirilen her norona tek elektrod metodu sayesinde her noronun hangi sekle ve/veya esyaya tepki verdigi tek tek tesbit edilebilmis... mesela kediye veren tepkiyle 8 sekline tepki veren noron ayni (woooow)

ama en onemlisi temel tepkiler sekillerden ziyade koseler... koseye tepki verilmesi uzamsal degisimi ve hareketi degisse de esyanin noronda bir etki etmedigini gosteriyor...

biraz karisik bulunabilir bu dusunceler cunku ben kisaltiyorum tabiii.. yazar bolbol ornek calisma vererek bunu acikliyor ..

tum bunlar yazarin bir iddasiyla sonuclaniyor :

sahip oldugumuz harflerin sekillerini kendimiz icat etmedik.. bu sekiller beynimizde milyonlarca yildir yatiyordu. ve turumuz yaziyi ve alfabeyi icat ettiginde biz bu sekilleri yeniden kesfettik

[uyar]

burada ogrenmeye giriyor yazar... ogrenme bir icgudu mu? hemen sonuca baglayayim ..

ogrenmenin tamami dogustan gelen kati mekanizmalara baglidir

buna sevgili ei ne der bilinmez ama beynin esnekligi bircok alanda kisitlidir ve bir pencere mevcuttur. hepimiz biliriz mesela dogduktan sonra belirli sure insan gormeyen bir kedi mesela insana tepkilidir.. veya gozunun biri kapatilirsa (sasilik vs) uc boyutlu gorme daha sonra gelisemeyebilri..

daha sonra yazar temel teorisini acikliyor :

okuyabilmemizin TEK sebebi primat alt temporal korteksinin on uyumlanmasinin var olmasidir

bu onceden var olan bir islevin baska bir islev icin kullanilmasini aciklayan SJ Gould'un eksaptasyon tanimlamasina benzemektedir. yani sekilleri tespit eden noronlarin varligi yazi icadi ile buna yonlenmistir demektedir. (wooow)

biyolojik ve kulturel evrim arasindaki bu kokten farkliliklar yuzunden ben beynimizde meydana gelen kulturel degisiklikleri nitelemek icinyeni bir terim oneriyorum: NORON GERIDONUSUMU = neuronal recycling

diger bolume daha sonra gececegim..