Akıl Herşeyi Kavrayamaz

[hb2005]

Akıl Allah-u Teâlâ’nın büyük bir nimetidir. Bunun için ne kadar şükretsek azdır. Akıllı kimdir? Her şey akılla halledilebilir mi? Aklı rehber edinmek doğru mudur? Bu gibi sorulara cevap arayalım.

Akıl ile zekâ farklı şeyler. Bir insan zeki olduğu halde akıllı olmayabilir, akıllı olduğu halde de zeki olmayabilir. Sevgili Peygamberimiz buyuruyor ki: “Akıllı, Yüce Allah’a inanıp peygamberini tasdik eden ve emirlerini yerine getiren kimsedir.” Aklı olmayanın dini de yoktur. Akıl, hak ile batılı birbirinden ayıran bir nurdur. Akılla ilgili çok sayıda ayet vardır. "Sana bu kitabı indiren O'dur. Bunun âyetlerinden bir kısmı muhkemdir ki, bu âyetler, kitabın anası (aslı) demektir. Diğer bir kısmı da müteşabih âyetlerdir. Kalblerinde kaypaklık olanlar, sırf fitne çıkarmak için, bir de kendi keyflerine göre te'vil yapmak için onun müteşabih olanlarının peşine düşerler. Halbuki onun te'vilini Allah’tan başka kimse bilmez. İlimde uzman olanlar, "Biz buna inandık, hepsi Rabbimiz katındandır." derler. Üstün akıllılardan başkası da derin düşünmez." (Al-i İmran Suresi, 7)

Akıl sınırlıdır. Akılla verilen hükümlerde isabet edilebileceği gibi hata da edilebilir. Mesela bilimde kesin gözüyle bakılan bir teori bir asır geçmeden çürütülebilmektedir. Bir kişiye göre akla uygun olan bir şey bir başka kişiye göre mantıksız olabilir. Akıllar insanlar arasında eşit değildir. Aklın kavrayamayacağı pek çok şey vardır. Her şeyde sadece aklı kendine rehber edinmek akılsızlıktır. Bilim ve felsefe insanı her zaman doğru yola götürmez çünkü aklın ürünüdür.

O halde ölçü ne olmalıdır. İslamiyet akla uygun bir dindir fakat içinde aklın kavrayamayacağı çok şey vardır. Sadece aklı kendilerine ölçü alan kimseler sapıtmışlardır. Bizim aklımız mahdut olduğu halde Cenab-ı Allah herşeye kadirdir. Biz ondan gelen şeylere kalbimizle iman ederiz. Gözümüzle görmediğimiz şeylere inanırız. Allah’ın azabından korkar, nimetlerini ümideder, yalnızca ona sığınırız. "Onlar ki gaybe iman edip namazı dürüst kılarlar ve kendilerine verdiğimiz rızıktan (Allah yolunda) harcarlar." (Bakara Suresi, 3) İnsanı kesinlikle doğru yola götürecek olan şey ise sadece islamdır.

İnsanı doğru yola götürecek rehber Allah’ın kitabı Kuran-ı Kerim, peygamberimizin sünneti, islam dinidir. Biz bir şeyin doğru mu yanlış mı olduğuna karar verirken islama uygun olup olmadığına bakarız. İslama uygun değilse akla ne kadar mantıklı gelse de kabul etmeyiz. Dinimizde bulunan şeylerden aciz aklımızın kavrayamadığı şeyleri kabul ederiz. Aklımızı gerektiği kadar kullanırız fakat her şeyi akılla halletmek gibi bir çıkmaza girmeyiz.

Miraç hadisesinin nasıl olduğunu bilemeyiz ama olduğuna kesin olarak inanırız. Çünkü miracın olduğu Kuran ve sünnetle sabittir. Cinlerin varlığına, meleklerin varlığına, ahiretin varlığına, cennetin varlığına, cehennemin varlığına aklımızla tecrübe etmesek de inanırız. Sadece sınırlı aklımızı kendimize rehber edinip hata ederek cehenneme doğru sürüklenmekten Allah’a sığınırız. Allah’ın ilmi ve kudreti sınırsızdır. Allah her şeye kadirdir deriz. Sadece aklımıza yatan şeyleri kabul etseydik peygamberimize değil aklımıza iman etmiş olurduk. Akılla herşeyi halledebilseydik peygamberlere ihtiyaç olmazdı.

Eski yüzyıllarda herşeyi akılla izah etmeye çalışan müslüman bir alim vardı. Bu konuda da çok başarılıydı. Allah'ın varlığını ve birliğini doksan dokuz delille ispat ediyordu. Daha sonra aklının almayacağı konular da çıktı karşısına. Bir açıklama yapamayıp bocaladı. Daha sonra bu adam İstanbula gitti ve orada hıristiyan oldu. Bu defa da Allah'ın üç tane olduğunu yüz delille ispatlamaya çalıştı.

Akıl dinimizde çok faziletlidir. Aklı kötülemiyoruz. Sadece aklı rehber edinmemeyi kötülüyoruz. Peygamber efendimize sual edildi ki:
-Ya Resulallah en âlim kimdir?
-En akıllı olandır.
-En çok kim ibâdet eder?
-Aklı en çok olan
-En faziletli kimdir?
-Aklı en üstün olandır.
Demek ki ilmi ve ibâdeti çok olan daha akıllıdır. Bir kimsenin akıllı olduğu nasıl
bilineceği suâl edildiğinde Peygamber efendimiz (Haramlardan daha çok kaçan, hayırlı
işlere daha çok koşan daha akıllıdır) buyurdu.
Aişe validemiz suâl etti ki:
-Ya Resulallah üstün olmanın ölçüsü nedir?
-Akıldır. Aklı çok olan daha üstündür.
-Herkesin üstünlüğü yaptığı işe göre ölçülmez mi? İyi iş yapan daha kıymetli değil
mi?
-Ya Aişe insanlar, akıllarından daha fazla mı iş yaparlar? Herkes aklı
nispetinde iyi iş yapar, ona göre de mükâfatını alır.

"Şimdi Rabbinden sana indirilenin gerçekten hak olduğunu bilen bir kimse, kör olan bir kimse gibi olur mu? Fakat bunu ancak üstün akıllı ve temiz vicdanlı kimseler idrak ederler." (Rad Suresi, 19) "Göklerin ve yerin yaratılışında, gece ile gündüzün birbiri ardınca gelip gidişinde selim akıl sahipleri için gerçekten açık, ibretli deliller vardır." (Al-i İmran Suresi, 190) "Bu Kur'ân, kendisiyle uyarılsınlar, Allah'ın ancak bir tek ilâh olduğunu bilsinler ve akıl sahipleri öğüt alsınlar diye insanlara gönderilmiş bir tebliğdir." (İbrahim Suresi, 52)

Kaynak: http://geocities.com/hayatbilgisi2005